Paardenfysiotherapie
Een paardenfysiotherapeut is voor ieder paard een zinvolle ondersteuning
Over het vak paardenfysiotherapie
Ieder paard is een atleet, ongeacht het niveau of de discipline waarvoor men het paard inzet. Rugklachten, kreupelheden en spierproblemen komen echter veelvuldig voor.
Een paardenfysiotherapeut kan jouw paard onderzoeken en behandelen en je adviseren over allerlei problemen op het gebied van het bewegingsapparaat van het paard. Dierenfysiotherapeut is sinds 1992 een erkend beroep en valt onder de reguliere diergeneeskunde.
Niet alleen als er reeds klachten zijn, maar ook preventief. Fysiotherapie voor jouw paard is geen luxe, maar is voor ieder paard, op elk niveau een zinvolle ondersteuning.
Waar wil je meer over weten?
Over dierfysiotherapie
Opleiding tot sportmasseur
Vind een sportmasseur
Je bent op zoek naar een erkende en professionele sportmasseur voor jouw paard. Vind hier een paardenmasseur in het landelijke register.
Wanneer schakel je een paardenfysiotherapeut in?
Wij willen allemaal graag een ‘happy athlete’. Een paard dat met plezier en met gemak het werk doet dat we van hem vragen. Allerlei factoren kunnen ervoor zorgen dat dit niet het geval is.
Sommige problemen ontstaan plotseling, andere geleidelijk. Een paard kan pijn, ongemak of onvermogen op verschillende manier uiten. Indien je de volgende klachten herkent bij jouw paard is het verstandig om hem te laten onderzoeken of behandelen door een dierenfysiotherapeut:
- Rugproblemen.
- Gevoeligheid bij het borstelen, opstijgen of doorzitten.
- Stijfheid.
- Asymmetrische of verminderde bespiering.
- Verminderde sportprestaties.
- Problemen met nageeflijkheid.
- Verschil tussen de linker- en rechterbuiging.
- Moeite met zijgangen.
- Moeite met tempowisselingen.
- Problemen op de sprong.
- Verzet in de vorm van staken, bokken , steigeren, vluchten of het hoofd in de lucht steken.
- Pees- , spier- en bandletsels.
- Ataxie of een verminderde coördinatie.
- Artrose in hals, rug of benen.
- Slecht genezende wonden of littekens.
Ervaringen met een paardenfysiotherapeut
Lees hieronder de ervaringen van paardeneigenaren die hun paard laten behandelen door een paardenfysiotherapeut.
Linde Peters
Amazone
“Keeping our horses healthy, happy and able to show their full potential is important to us. Gisella, our equine physiotherapist, has been treating horses at Van Olst Horses for almost 20 years now. She is checking and treating our Grand Prix horses, breeding stallions as well as the youngsters. She is definitely of great value for our top sport horses!”
Charlotte Fry and Anne van Olst
Olympic dressage riders and medal winners- Van Olst Horses
“Mijn paard Wampie is klant van het eerste uur. Janine kent goed de grenzen van haar vakgebied. Ze werkt dan ook nauw samen met dierenartsen, osteopaten, etc. Ze wordt niets voor niets door hen van harte aanbevolen. Daarnaast houdt ze goed contact met de eigenaar en krijg je huiswerk mee.”
Onderzoek door een paardenfysiotherapeut
Een paardenfysiotherapeut voert tijdens een eerste afspraak altijd een dierfysiotherapeutisch onderzoek uit bij een paard. Dit gebeurt meestal bij jou op stal. Ook als een paard geen klachten uit kan een preventief onderzoek worden uitgevoerd om problemen vroegtijdig op te sporen. Het onderzoek begint met een vraaggesprek, gevolgd door een uitgebreid fysiek onderzoek op stand en in beweging. Hiernaast zie je wat de diverse onderdelen inhouden.
Na het complete onderzoek stelt de paardenfysiotherapeut een fysiotherapeutisch diagnose en bespreekt het plan van aanpak. Dit kan bestaan uit:
- Behandeling door de therapeut zelf. Er wordt een behandelplan opgesteld en een prognose gemaakt. Ook krijgt de eigenaar advies over training, management en eventuele oefeningen.
- Doorverwijzing van het paard naar een deskundige dierenarts, hoefsmid of andere specialist. Soms is het nodig eerst een andere specialist het paard verder te laten onderzoeken, behandelen of helpen. Daarna is het vaak raadzaam alsnog met fysiotherapie aan de slag te gaan.
De eigenaar krijgt in alle gevallen duidelijke uitleg over de uitkomst van het onderzoek en een daarbij aansluitend advies.
Om een paard goed te kunnen onderzoeken is het volgende van belang:
- Het paard is nog niet getraind die dag.
- Het paard is droog en schoon.
- Het paard is gewend om aangeraakt te worden en kan voetjes geven.
- Er is een rustige ruimte om te behandelen. Een rustig gelegen, ruime poetsplaats is ideaal.
- Er is ruimte om het paard op een harde ondergrond heen en weer te laten stappen en draven.
- Er is gelegenheid tot longeren.
Tijdens dit gesprek met de ruiter of eigenaar probeert de fysiotherapeut meer te weten te komen over het paard, de geschiedenis, de training, de aard van de klacht en de mogelijke oorzaken.
Hierbij wordt het paard van alle kanten nauwkeurig bekeken. Gelet wordt op de beenstanden, het verloop van de wervelkolom, de bespiering en eventuele littekens of andere afwijkingen.
Dit is het aftasten van het paard, waarbij onder andere gelet wordt op zwellingen en de temperatuur. Dit biedt het paard tevens de gelegenheid om aan de aanraking van de dierenfysiotherapeut te wennen.
Het paard wordt aan de hand op een rechte lijn heen en weer gestapt en gedraafd. Dit geeft informatie over de belasting van de benen, over het looppatroon en over het bewegen van het bekken en de wervelkolom.
Het paard wordt zonder hulpteugels in stap, draf en galop gelongeerd. Ook hierbij worden de belasting en het looppatroon bekeken, evenals de beweeglijkheid van de wervelkolom en het bekken.
Bij bepaalde klachten, zoals bijvoorbeeld kreupelheden, wordt het paard tevens op harde ondergrond in stap en in draf aan de longeerlijn bekeken.
Nadat het paard bewogen heeft wordt het lichaam voor de tweede maal afgetast. Gelet wordt op eventuele veranderingen ten opzichte van de eerste palpatie.
Tijdens dit onderzoek hoeft het paard zelf niet te bewegen. De dierenfysiotherapeut test de volgende punten:
- De beweeglijkheid van de gewrichten. Door delen van het lichaam van het paard in een bepaalde richting te bewegen wordt gecontroleerd of de mobiliteit of beweeglijkheid van een gewricht optimaal is. Zo niet, dan spreekt men van een bewegingsbeperking of blokkade. Zowel de verschillende wervels als de gewrichten in de benen worden op deze manier onderzocht.
- De spierspanning, spierlengte en spierkracht van de diverse spieren en spiergroepen.
- Pijn. Door middel van diepe palpatie, het op rek brengen van spieren en het passief bewegen van gewrichten lokaliseert de dierenfysiotherapeut pijnlijke structuren.
Het paard wordt geprikkeld of uitgenodigd bepaalde bewegingen zelf te maken. Het buigen van de hals voor brokjes is een voorbeeld hiervan. Ook dit geeft informatie over mobiliteit, het functioneren van de spieren en eventuele pijnlijkheid.
Delen van het zenuwstelsel worden gecontroleerd middels een aantal specifieke tests.
Dit geeft informatie over het functioneren van het lichaam in belaste toestand, over de ligging van het zadel en over de inwerking van de ruiter.
Professioneel met paarden aan de slag?
Verdiep jezelf eens in de opleiding 'Sportmasseur voor paarden'
Behandelingen door de paardenfysiotherapeut
Bij een paard worden zowel curatieve als preventieve behandelingen uitgevoerd. Een curatieve behandeling is gericht op de genezing van een geconstateerd probleem, een preventieve behandeling is erop gericht om problemen te voorkomen. Indien na het onderzoek wordt besloten om het paard te behandelen, wordt een behandelplan opgesteld. Dit gebeurt in overleg met de ruiter of eigenaar.
Een paarden fysiotherapeut heeft een aantal middelen ter beschikking voor de behandeling van een paard:
Hierbij voert de dierenfysiotherapeut bewegingen uit bij het paard. Het passief mobiliseren (‘losmaken’) van de rug is een voorbeeld hiervan. De geblokkeerde wervels worden hierbij middels kleine bewegingen en lichte druk gemobiliseerd.
Gisella heeft zich ook bekwaamd in chiropraxie bij het paard. Door zogenaamde HVLA technieken, dat zijn korte, vlugge bewegingen met een kleine bewegingsuitslag, kan het gewricht gemanipuleerd worden. Dat kan een krakend geluid geven, maar vaak is dat ook niet het geval. Vaak is wel een duidelijke release zichtbaar bij het paard in de vorm van smakken of likken. De beweeglijkheid is na zo’n manipulatie vaak direct beter en ook pijn kan afnemen. Het vormt een mooie combinatie met de mobiliserende technieken.
Voor het mobiliseren en manipuleren gebruikt de dierenfysiotherapeut haar handen.
Ook stretchen is een vorm van passieve bewegingstherapie. Bij alle technieken geldt dat de therapeut goed moet weten wat hij/zij doet en dat het met beleid dient te gebeuren. Dan kan het prachtige resultaten opleveren in de vorm van minder bewegingsbeperkingen, minder pijn en meer comfort, welzijn en prestatievermogen voor het paard.
Hierbij beweegt het paard zelf. Stappen aan de hand, werken aan de longeerlijn of werken onder het zadel zijn voorbeelden hiervan.
Daarnaast heeft de dierenfysiotherapeut een heel scala aan oefeningen die zijn uit te voeren in de stal of behandelruimte.
Het doel hiervan is het verbeteren van de circulatie, het normaliseren van de spierspanning en het verminderen van pijn en eventuele zwelling. Paarden vinden dit doorgaans erg prettig. Nerveuze of angstige paarden laten na een ontspannende massage de overige behandeltechnieken doorgaans ook beter toe.
Massage is op zichzelf staand ook erg waardevol, maar wordt door Gisella doorgaans in combinatie met andere behandeltechnieken gebruikt. De resultaten zijn vaak direct merkbaar maar ook in de week na een behandeling of massage kan een paard nog verbeteringen laten zien.
Denk hierbij aan warmtetherapie, koudetherapie, lasertherapie, elektrotherapie en magneetveldtherapie.
Lasertherapie en koudetherapie zijn de meest toegepaste applicaties uit dit rijtje en worden veelal bij peesletsels toegepast. Laser kan echter ook voor diverse andere doeleinden worden toegepast, maar dient wel door een professional te worden gebruikt.
Één van de belangrijkste taken van de dierenfysiotherapeut is het geven van adviezen om het herstel te bevorderen en herhaling van de klachten te voorkomen. De adviezen kunnen onder andere betrekking hebben op de training, de voeding, de bodem waar op getraind wordt, het stalmanagement en de rijtechniek.
Gemiddeld zijn 3-4 behandelingen voldoende om een bepaald probleem sterk te verbeteren of weg te nemen. De ruiter of eigenaar speelt een belangrijke rol in het herstelproces. Het streven is om niet alleen de bestaande problemen op te lossen, maar ook om deze in de toekomst te voorkomen.
Indien nodig verwijst Gisella het paard door en/of werkt ze samen met andere specialisten om het paard te helpen.
In de praktijk blijkt het waardevol om het paard periodiek te laten controleren en behandelen om pijn, bewegingsbeperkingen en blessures zoveel mogelijk te voorkomen. Het paard hoeft dan doorgaans niet meerdere keren achter elkaar behandeld te worden. Het stelt de eigenaar/ruiter en de dierenfysiotherapeut in staat het paard optimaal fysiek te begeleiden, wat zorgt voor nog meer welzijn en vaak ook betere prestaties.
Veelgestelde vragen over het vak paardenfysiotherapeut
Welke opleidingen moet ik volgen om paardenfysiotherapeut te worden?
- Vooropleiding: HAVO, VWO of een afgeronde MBO opleiding.
- HBO opleiding Fysiotherapie. Deze opleiding wordt op diverse plaatsen in Nederland gegeven. Soms wordt er bij deze opleiding gebruik gemaakt van een lotingssysteem.
- Twee jaar werkervaring in de humane fysiotherapie na het behalen van het diploma. Dit is echter niet altijd noodzakelijk, vraag het na bij de opleiding om te weten wat de actuele eisen zijn op dit vlak.
- Post-HBO opleiding dierfysiotherapie te Barneveld. Dit is een deeltijdopleiding, die goed te combineren is met werk. Zie voor meer info www.cursuscentrum.nl.
Ik zou graag een dag of meerdere dagen stage lopen bij Gisella Bartels, kan dat?
Wie mag zich dierenfysiotherapeut noemen?
Hoeveel kost een onderzoek of behandeling?
Waar houdt een dierenfysiotherapeut zich mee bezig?
Een dierenfysiotherapeut houdt zich met name bezig met het bewegingsapparaat. Dit zijn spieren, gewrichten, pezen, banden en het zenuwstelsel. Ook de hals en rug en dus de wervelkolom vallen hieronder.
Een dierenfysiotherapeut past behalve massage ook mobiliserende technieken toe. Een dierenfysiotherapeut gebruikt hiervoor haar handen. Doorgaans wordt hierbij geen geluid waargenomen (kraken). Dit heeft te maken met de gebruikte technieken, die geluidloos maar zeer effectief zijn.
Naast de behandeltechnieken is de dierenfysiotherepeut een specialist op het gebied van training en revalidatie en kan je hierbij begeleiden.
Wat doet een osteopaat voor paarden?
Een osteopaat richt zich evenals de dierenfysiotherapeut op de gewrichten, waaronder de wervelkolom. Een osteopaat gebruikt bij de behandeling ook zijn of haar handen en maakt eveneens gebruik van mobiliserende technieken voor de gewrichten. Deze technieken verschillen enigszins van de technieken van een dierenfysiotherapeut.
Daarnaast behandelt een osteopaat organen en legt verbanden tussen het functioneren van organen en ledematen. Osteopathie valt onder de alternatieve geneeswijzen en is geen beschermde titel. Niet iedereen die zich osteopaat noemt heeft dus een opleiding gevolgd. De opleiding osteopathie bij ICREO duurt drie jaar is toegankelijk voor (para)medici en (para)veterinairen met minimaal HBO achtergrond.
Wat doet een manueel therapeut voor paarden?
Een manueel therapeut of chiropractor houdt zich met name bezig met het functioneren van gewrichten. Ze gebruiken technieken waarbij vaak een kenmerkend krakend of knappend geluid te horen is om de gewrichten, waaronder de wervelkolom, te mobiliseren. Doorgaans gebeurt dit met de handen, een enkeling maakt gebruik van rubber hamers.
Chiropraxie valt onder de alternatieve geneeswijzen en is geen beschermde titel. Dierfysiotherapeuten en dierenartsen die de FES opleiding hebben gevolgd noemen zich Equine chiropracter.
Wat doet een sportmasseur voor paarden?
Een sportmasseur voor paarden richt zich op de spieren van een paard. Sportmassage voor het paard kan een zeer positieve invloed hebben op het presteren, herstel en welbevinden van een paard. Een sportmasseur stelt echter geen diagnoses en sportmassage is geen vervanger voor diergeneeskundige zorg of fysiotherapeutische behandeling/onderzoek.
Sportmasseur voor paarden is geen erkend beroep, maar er is een beroepsvereniging: de VPSN en Bartels Instituut heeft een kwaliteitsregister. In Paardenmassagenederland kun je bij Bartels Instituut opgeleide masseurs vinden.
De kwaliteit van de sportmasseur hangt af van het feit of hij/zij een opleiding heeft gevolgd, van de kwaliteit van die instelling en de ervaring en inzet van de masseur. De eisen en tijdsduur van de verschillende aanbieders van opleidingen verschillen sterk.
Gisella Bartels biedt sinds 2009 een jaaropleiding tot sportmasseur voor paarden aan, die heel goed aangeschreven staat en aanbevolen wordt door dierenartsen en dierfysiotherapeuten.
